Zawód, który zdobywa coraz większą popularność, nierzadko za sprawą mylnych wyobrażeń o tej profesji kreowanych przez zalewające nas produkcje telewizyjne o tej tematyce. Niestety praca prywatnego detektywa to nie serialowe pościgi, strzelaniny, sprzęt wyjęty niczym z filmów o Jamesie Bondzie, chociaż równie trudna i momentami niebezpieczna. Specyfika zawodu rodzi wiele ciekawych sytuacji i wymaga odpowiedniego przygotowania – zdecydowanie nie jest to zawód, w którym każdy się odnajdzie.
Jak zacząć przygodę z detektywistyką?
Przede wszystkim samemu trzeba odpowiedzieć sobie na pytania czy posiada się odpowiednie cechy jakie powinien mieć dobry detektyw, przede wszystkim cierpliwość, opanowanie, odporność na stres i kreatywność. To tak na dobry początek. Następnie gdy przekonamy się, że siedzi w nas drugi Sherlock możemy zrobić krok w kierunku zdobycia licencji niezbędnej do wykonywania tego zawodu. Żeby to zrobić trzeba spełniać kryteria określone w Ustawie z dnia 6.07.2001 roku o usługach detektywistycznych oraz Ustawie z dn. 20.04.2002 roku o zmianie ustawy o usługach detektywistycznych. Warunkiem jest posiadanie polskiego obywatelstwa lub któregoś z państw UE wtedy wymogiem jest biegła znajomość języka polskiego. Wiek kandydata ubiegającego się o licencję to min 21 lat. Kandydat powinien mieś co najmniej średnie wykształcenie i posiadać pełna zdolność do czynności prawnych. Kolejnymi wymogami są brak dyscyplinarnego zwolnienia ze Straży Granicznej , Policji, Urzędu Ochrony Państwa, sądu, wojska lub innego urzędu administracji publicznej działającego w RP lub UE w przeciągu ostatnich 5-ciu lat. Dodatkowo nie może być toczone wobec takiej osoby żadne postępowanie karne albo dotyczące spraw o przestępstwa skarbowe umyślnie spowodowane. Przeszłość takiej osoby również musi być nieskazitelna. Nie może być ona skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwa lub umyślne przestępstwa skarbowe. I w końcu trzeba posiadać nienaganną opinię wydaną przez komendanta powiatowego/ miejskiego Policji właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. Jak już wspominałam zawód ten ze względu na swoją specyfikę wymaga odpowiednich cech zarówno psychicznych jak i fizycznych. Takie cechy musza być potwierdzone odpowiednim orzeczeniem lekarskim. I w końcu po spełnieniu ww. kryteriów możemy przystąpić do egzaminu zezwalającego nam wykonywanie zawodu detektywa. Odbywa się on przynajmniej raz na pół roku i weryfikuje naszą wiedzę z zakresu:
- Konstytucji RP,
- Przepisów obowiązujących ABW, Policji, Straży Granicznej, Agencji Wywiadu,
- Wiedza z zakresu ochrony danych osobowych i informacji tajnych, prawa karnego i cywilnego,
- Nie może zabraknąć też wiedzy z takich dziedzin jak kryminalistyka, kryminologia, psychologia sądowa.
Po pomyślnie zdanym egzaminie (cześć ustna i pisemna) wydana zostaje licencja, która jest na czas nieokreślony i zostaje wpisana do rejestru detektywów, który prowadzi MSWiA. Licencje taką trzeba mieć zawsze ze sobą podczas czynności detektywistycznych!
Co może a czego nie prywatny detektyw?
Do posiadających licencje detektywa odnoszą się przepisy zawarte w ustawie z dnia 6.07.2001 r. o usługach detektywistycznych. W artykule 6 ww. ustawy przeczytamy, że detektyw w swojej pracy powinien kierować się powszechnie obowiązującymi zasadami etyki, lojalnością wobec zleceniodawcy. Powinien uważać aby nie naruszyć praw człowieka oraz obywatela. Artykuł 7 tejże ustawy zabrania detektywowi używania środków technicznych oraz metod i czynności, które zastrzeżone są dla uprzywilejowanych organów (np. wojsko, policja). Za złamanie tych zasad grozi mu nawet do 3 lat więzienia. Praca detektywa to przede wszystkim zbieranie informacji. Niestety detektywi nie mają dostępu do policyjnych baz danych np. nr rejestracyjne samochodów i tym podobnych informacji co znacznie ułatwiło by im pracę. Nie należy zapominać jednak, że dobrzy detektywi mają zazwyczaj sprawdzone metody działania, co pozwala na efektywność i skuteczność.
Specyfika zawodu detektywa oraz wymogi ustawy zobowiązują go do kierowania się prawami i obowiązkami mającymi na celu zachowanie tajemnicy służbowej czy przygotowanie końcowych sprawozdań, poszanowania praw obywatelskich jak i praw człowieka. W kwestii uprawnień natomiast nie ma on większych możliwości niż zwykły obywatel czyli rewidowanie podejrzanego, legitymowanie osób czy przeszukiwanie mieszkania jest po prostu telewizyjnym detektywistycznym science fiction, które w rzeczywistości nie ma miejsca, gdyż takie działania są bezprawne.
Po deregulacji dotyczącej zawodu detektywa, do zdobycia uprawnień wystarczy odbycie SZKOLENIA, a nie jak dotychczas, pozytywne zdanie trudnego egzaminu państwowego, który eliminował osoby o znikomych predyspozycjach. Teraz niemal każdy może zostać detektywem. Przed złożeniem zlecenia detektywowi warto zadać pytanie, kiedy uzyskał licencję, przed czy po deregulacji.